Νομικά ζητήματα ηλεκτρονικών καταστημάτων

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ραγδαία αύξηση του τζίρου των ηλεκτρονικών καταστημάτων που εμπορεύονται τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους. Ειδικά μετά το πρώτο πανδημικό κύμα του κορωνοϊού οι περισσότερες επιχειρήσεις έσπευσαν να δημιουργήσουν ηλεκτρονικά καταστήματα προκειμένου να μπορούν να ασκούν αδιάκοπα την εμπορική τους δραστηριότητα ανεξαρτήτως των όποιων περιοριστικών μέτρων κατά της διασποράς του κορωνοϊού που συχνά απαγόρευαν ή περιόριζαν την λειτουργία των φυσικών εμπορικών καταστημάτων. Πέραν όμως της απαραίτητης μελέτης για την κατασκευή και διαμόρφωση του ηλεκτρονικού καταστήματος, ο έμπορος ωφείλει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα νομικά ζητήματα που προκύπτουν από την είσοδο της επιχείρησης στον χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου.

Σύμφωνα με τα άρθρα 1 (α) και 2 (2) του ΠΔ 131/2003 το ηλεκτρονικό εμπόριο λογίζεται ως υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας καθώς τέτοιες θεωρούνται όλες οι υπηρεσίες «που συνήθως παρέχονται έναντι αμοιβής, με ηλεκτρονικά μέσα, εξ αποστάσεως και κατόπιν προσωπικής επιλογής ενός αποδέκτη υπηρεσιών». Το άρθρο 3 (7) της ΚΥΑ 21-891/13-06-2013 ορίζει την εξ αποστάσεως σύμβαση ως: «κάθε σύμβαση η οποία συνάπτεται μεταξύ του προμηθευτή και του καταναλωτή στο πλαίσιο ενός οργανωμένου συστήματος πωλήσεων εξ αποστάσεως ή παροχής υπηρεσιών χωρίς την ταυτόχρονη φυσική παρουσία του προμηθευτή και του καταναλωτή, με αποκλειστική χρήση ενός ή περισσότερων μέσων επικοινωνίας εξ αποστάσεως, όπως ενδεικτικά το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το τηλέφωνο, το φαξ ή το διαδίκτυο, μέχρι και τη στιγμή σύναψης της σύμβασης».

Το γενικό δίκαιο προστασίας του καταναλωτή (Ν. 2251/1994) και η νομοθεσία για τη ρύθμιση του ηλεκτρονικού εμπορίου (ΠΔ 131/2003) διέπουν την επιχειρηματική δραστηριότητα που ασκείται στα πλαίσια του λιανικού ηλεκτρονικού εμπορίου. Το άρθρο 3 του ΠΔ 131/2003 διαμηνύει ότι η ανάληψη και η άσκηση δραστηριότητας φορέα παροχής υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας είναι ελεύθερη ενώ σύμφωνα με άρθρο 8(1) του ίδιου διατάγματος, επιτρέπεται η κατάρτιση συμβάσεων με ηλεκτρονικά μέσα.

Η ιδιωτικότητα του τελικού χρήστη ιστοσελίδων ηλεκτρονικού εμπορίου προστατεύεται από το δίκαιο προστασίας προσωπικών δεδομένων (Ν.2472/1997 και 3471/2006). Σύμφωνα με τα άρθρα 4(1) ΠΔ 131/2003 και 3(β)(1) της ΚΥΑ 21-891/13-06-2013 το ηλεκτρονικό κατάστημα οφείλει να αναγράφει σε εμφανές σημείο τα εξής:

α) επωνυμία του φορέα παροχής της υπηρεσίας·

β) γεωγραφική διεύθυνση στην οποία ο φορέας είναι εγκατεστημένος

γ) στοιχεία που να επιτρέπουν την ταχεία επαφή και την άμεση και ουσιαστική επικοινωνία με τον φορέα παροχής της υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής του διεύθυνσης

δ) εφόσον ο φορέας είναι εγγεγραμμένος σε εμπορικό μητρώο ή παρόμοιο δημόσιο μητρώο, το οικείο μητρώο και τον αριθμό εγγραφής του σε αυτό, ή ισοδύναμο τρόπο αναγνώρισης στο μητρώο αυτό

ε) εφόσον η δραστηριότητα υπόκειται σε καθεστώς έγκρισης, τα στοιχεία της σχετικής εποπτικής αρχής

στ) όσον αφορά τα νομοθετικώς κατοχυρωμένα επαγγέλματα:

– επαγγελματική ένωση ή παρόμοιο όργανο στο οποίο είναι εγγεγραμμένος ο φορέας παροχής υπηρεσιών,

– επαγγελματικό τίτλο και το κράτος μέλος όπου έχει χορηγηθεί,

– μνεία των επαγγελματικών κανόνων που ισχύουν στο κράτος μέλος εγκατάστασης, καθώς και του τρόπου πρόσβασης σ’ αυτούς·

ζ) εφόσον η δραστηριότητα που ασκεί ο φορέας υπόκειται σε ΦΠΑ, τον αριθμό αναγνώρισης που αναφέρεται στο άρθρο 22 παράγραφος 1 της έκτης οδηγίας 77/388/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 1977, περί εναρμονίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών, των σχετικών με τους φόρους κύκλου εργασιών – Κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας: ομοιόμορφη φορολογική βάση

Επίσης, σύμφωνα με τα άρθρα 4§2 ΠΔ 131/2003 και 3(β)(δ) της ΚΥΑ 21-891/13-06-2013 πριν από την ολοκλήρωση κάθε ηλεκτρονικής παραγγελίας, η επιχείρηση ωφείλει να ενημερώσει τον καταναλωτή για τα εξής:

α) τα κύρια χαρακτηριστικά των αγαθών ή των υπηρεσιών, στον βαθμό που ενδείκνυται σε σχέση με το μέσο και τα αγαθά ή τις υπηρεσίες

β) την ταυτότητα του προμηθευτή, λόγου χάρη την εμπορική επωνυμία του

γ) τη γεωγραφική διεύθυνση όπου ο προμηθευτής είναι εγκατεστημένος και τον αριθμό τηλεφώνου του προμηθευτή, τον αριθμό τηλεομοιοτυπίας και τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του, εάν υπάρχει, ώστε να μπορεί ο καταναλωτής να επικοινωνήσει με τον προμηθευτή γρήγορα και αποτελεσματικά και, κατά περίπτωση, τη γεωγραφική διεύθυνση και την ταυτότητα του προμηθευτή για λογαριασμό του οποίου ενεργεί

δ) εάν διαφέρει από τη διεύθυνση που παρέχεται βάσει της περίπτωσης

ε) τη συνολική τιμή των αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων του Φ.Π.Α. και κάθε άλλου τέλους, ή αν, λόγω της φύσεως των αγαθών ή των υπηρεσιών, η τιμή δεν μπορεί ευλόγως να καθοριστεί εκ των προτέρων, τον τρόπο με τον οποίο πρόκειται να υπολογιστεί η τιμή, καθώς και, όπου τυγχάνει εφαρμογής, όλες τις πρόσθετες επιβαρύνσεις αποστολής, παράδοσης ή ταχυδρομείου και κάθε άλλη δαπάνη ή, όταν αυτές οι επιβαρύνσεις δεν μπορούν ευλόγως να υπολογιστούν εκ των προτέρων, το γεγονός ότι μπορεί να απαιτηθούν τέτοιες πρόσθετες επιβαρύνσεις. Σε περίπτωση σύμβασης αορίστου χρόνου ή σύμβασης που περιλαμβάνει συνδρομή, η συνολική τιμή περιλαμβάνει τη συνολική δαπάνη ανά περίοδο χρέωσης. Εάν οι συμβάσεις αυτές επιβαρύνονται με σταθερή τιμή, η συνολική τιμή σημαίνει επίσης τη συνολική μηνιαία δαπάνη. Εάν η συνολική δαπάνη δεν μπορεί ευλόγως να υπολογισθεί εκ των προτέρων, περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο η τιμή πρόκειται να υπολογιστεί

στ) το κόστος χρησιμοποιήσεως του μέσου επικοινωνίας εξ αποστάσεως για τη σύναψη της σύμβασης, όταν αυτό υπολογίζεται με βάση άλλη εκτός των βασικών τιμολογίων

ζ) τις διευθετήσεις πληρωμής, παράδοσης, εκτέλεσης, της προθεσμίας εντός της οποίας ο προμηθευτής αναλαμβάνει να παραδώσει τα αγαθά ή να παράσχει τις υπηρεσίες και, όπου τυγχάνει εφαρμογής, της πολιτικής που εφαρμόζει ο προμηθευτής για την αντιμετώπιση των παραπόνων

η) όπου υπάρχει δικαίωμα υπαναχώρησης, τις προϋποθέσεις, την προθεσμία και τις διαδικασίες άσκησης του δικαιώματος σύμφωνα με το άρθρο 3ζ παράγραφος 1, καθώς και το υπόδειγμα του εντύπου υπαναχώρησης που παρατίθεται στο τμήμα Β του Παραρτήματος το οποίο προσαρτάται και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Ν. 2251/1994 «Για την προστασία των καταναλωτών»

θ) όπου τυγχάνει εφαρμογής, ότι ο καταναλωτής θα επιβαρυνθεί με τη δαπάνη επιστροφής των αγαθών σε περίπτωση υπαναχώρησης και, για τις εξ αποστάσεως συμβάσεις, εάν τα αγαθά από τη φύση τους δεν μπορούν υπό κανονικές συνθήκες να επιστραφούν ταχυδρομικώς, τη δαπάνη επιστροφής τους

ι) σε περίπτωση που ο καταναλωτής ασκήσει το δικαίωμα υπαναχώρησης αφού έχει κάνει χρήση της δυνατότητας του άρθρου 3γ παράγραφος 3 ή του άρθρου 3δ παράγραφος 8, ότι ο καταναλωτής δεσμεύεται να καταβάλει το εύλογο κόστος στον προμηθευτή σύμφωνα με το άρθρο 3ι παράγραφος 3

ια) όταν δεν παρέχεται δικαίωμα υπαναχώρησης σύμφωνα με το άρθρο 3ιβ, την πληροφορία ότι ο καταναλωτής δεν θα έχει δικαίωμα υπαναχώρησης ή, κατά περίπτωση, τις περιστάσεις υπό τις οποίες ο καταναλωτής χάνει το δικαίωμά του υπαναχώρησης

ιβ) υπενθύμιση της ύπαρξης της ευθύνης του πωλητή για πραγματικά ελαττώματα και έλλειψη συνομολογημένων ιδιοτήτων σύμφωνα με τα άρθρα 534 επ. του Αστικού Κώδικα

ιγ) όπου τυγχάνει εφαρμογής, την ύπαρξη και τους όρους εφαρμογής υπηρεσιών υποστήριξης του πελάτη μετά την πώληση, εξυπηρέτησης μετά την πώληση και εμπορικών εγγυήσεων

ιδ) την ύπαρξη σχετικών κωδίκων συμπεριφοράς, όπως ορίζονται στο άρθρο 9α περίπτωση στ) του Ν. 2251/94, και του τρόπου απόκτησης αντιγράφων τους, κατά περίπτωση

ιε) τη διάρκεια της σύμβασης, όπου τυγχάνει εφαρμογής, ή, εάν η σύμβαση είναι αορίστου χρόνου ή αυτόματης παράτασης, τους όρους για τη λήξη της σύμβασης

ιστ) όπου τυγχάνει εφαρμογής, την ελάχιστη διάρκεια των υποχρεώσεων του καταναλωτή βάσει της σύμβασης

ιζ) όπου τυγχάνει εφαρμογής, την ύπαρξη και τους όρους κατάθεσης χρημάτων ή άλλων χρηματοοικονομικών εγγυήσεων που πρέπει να καταβληθούν ή να παρασχεθούν από τον καταναλωτή όποτε το ζητήσει ο προμηθευτής

ιη) όπου τυγχάνει εφαρμογής, τις δυνατότητες λειτουργίας του ψηφιακού περιεχομένου, μαζί με τα ισχύοντα τεχνικά μέτρα προστασίας·

ιθ) όπου τυγχάνει εφαρμογής, κάθε τυπική διαλειτουργικότητα ψηφιακού περιεχομένου με υλισμικό και λογισμικό της οποίας ο προμηθευτής έχει γνώση ή ευλόγως αναμένεται να έχει γνώση

κ) όπου τυγχάνει εφαρμογής, τη δυνατότητα προσφυγής σε εξωδικαστικό μηχανισμό παραπόνων και επανόρθωσης,στον οποίο υπάγεται ο προμηθευτής, καθώς και τους τρόπους πρόσβασης σε αυτόν.

Οι ως άνω πληροφορίες πρέπει να παράσχονται στον καταναλωτή με σαφή και ευκρινή τρόπο πριν την υποβολή της ηλεκτρονικής του παραγγελίας καθώς εάν ο προμηθευτής δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις ενημέρωσης η σύμβαση εξ αποστάσεως είναι άκυρη υπέρ του καταναλωτή.

Προκειμένου η επιχείρηση να είναι νομικά καλυμμένη κατά την διάρκεια της κατασκευής του ηλεκτρονικού καταστήματος θα πρέπει να συμπεριλάβει τους όρους χρήσης της ιστοσελίδας και να παρέχει πληροφόρηση αναφορικά με την προστασία της ιδιωτικότητας των καταναλωτών-χρηστών.

Ενδεικτικά, οι όροι χρήσης του ιστοτόπου θα πρέπει να αναγράφουν ότι η παρουσίαση προς πώληση των προϊόντων και υπηρεσιών επί του ιστοτόπου έχει τον χαρακτήρα πρόσκλησης προς τους χρήστες για την υποβολή πρότασης κατάρτισης σύμβασης και πως η επιχείρηση δεν δεσμεύεται για την διαθεσιμότητα και την επάρκεια των προβαλλόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 9§1 ΠΔ 131/2003 είναι απαραίτητη η αναφορά:

(α) στα διάφορα τεχνικά στάδια έως τη σύναψη της σύμβασης αγοραπωλησίας προϊόντων ή/και υπηρεσιών,

(β) εάν ο φορέας παροχής υπηρεσιών θα αρχειοθετήσει ή όχι τη σύμβαση μετά τη σύναψή της καθώς και εάν προβλέπεται δυνατότητα πρόσβασης σε αυτήν,

(γ) τα τεχνικά μέσα που θα επιτρέπουν τον εντοπισμό και τη διόρθωση σφαλμάτων ηλεκτρονικού χειρισμού πριν από την ανάθεση της παραγγελίας,

(δ) τις γλώσσες στις οποίες μπορεί να συναφθεί η σύμβαση,

(ε) τους σχετικούς κώδικες δεοντολογίας στους οποίους υπόκειται, καθώς και τα στοιχεία που επιτρέπουν την πρόσβαση στους εν λόγω κώδικες με ηλεκτρονικά μέσα

Επίσης πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (Κανονισμός 2016/679 της Ευρωπαϊκής Ένωσης), γνωστός και ως GDPR, ο οποίος δημιούργησε ένα νέο, ενιαίο και άμεσα εφαρμόσιμο νομικό πλαίσιο, το οποίο ρυθμίζει την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ατόμων που βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, από άλλα άτομα, εταιρείες ή οργανισμούς. Ο GDPR ενίσχυσε τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων ενώ αύξησε τις υποχρεώσεις των υπεύθυνων και των εκτελούντων την επεξεργασία, επιβάλλοντας ιδιαίτερα υψηλά πρόστιμα σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, έτσι γίνεται σαφές πως οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές κατά την δημιουργία και διαχείριση του ηλεκτρονικού τους καταστήματος προκειμένου να μην έρθουν αντιμέτωπες με τα προβλεπόμενα πρόστιμα.

Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η γενική περιγραφή του θέματος, προκειμένου να καταστήσει την αρχική πληροφορία χρήσιμη ως σημείο προσοχής και όχι να αντικαταστήσει τη νομική συμβουλή που παρέχεται από δικηγόρο, καθώς οι ιδιαιτερότητες της κάθε υπόθεσης ενδέχεται να διαφοροποιούν πλήρως τον τρόπο ενέργειας.

Γιώργος Μπαρμπουνάκης
LLB (Hons), LLM
Δικηγόρος